Nederlandse grootste archeologische monument krijgt eigen ‘Romeins’ bier en brood

Neder-Germaanse Limes

Nederlands grootste archeologische monument, de Neder-Germaanse Limes en overblijfsel uit het Romeinse Rijk, werd afgelopen week geëerd met haar eigen bier en brood. Dit dankt het monument aan de nieuw verkregen status als UNESCO Werelderfgoed. Het Limesbier is gebrouwen met oer ingrediënten als gerst, spelt en het kruid absintalsem, terwijl het Limesbrood is gebakken met spelt en roodkorn en smaakmakers uit de oudheid als anijs en komijn.

Deze op de Romeinse tijd geïnspireerde levensmiddelen werden onthuld op een speciale dag in Museum Het Valkhof in Nijmegen. Genodigden vierden hier officieel de UNESCO Werelderfgoed status van de Neder-Germaanse Limes, in aanwezigheid van OCW-minister Ingrid van Engelshoven. De Neder-Germaanse Limes vormde de noordgrens van het Romeinse Rijk en liep van Katwijk, via Utrecht tot Nijmegen.

Het Romeinse bier en brood zijn ontwikkeld door Maximus Brouwerij in Utrecht en Vroeg Bakkerij in Bunnik, ambachtelijke bedrijven gelegen op de Limes-lijn.

Bier langs de Limes

Mariëlla Beukers, coördinator Romeinse Limes Nederland en tevens historica: “In de Romeinse tijd werd bier vooral door de vele soldaten van Germaanse oorsprong zoals de Bataven gedronken. De Romeinse schrijver Plinius meldde al in de 1e eeuw na Chr. dat de Germanen van een ‘schuimende drank’ hielden, waarbij het schuim ook gebruikt werd om brood te bakken, verwijzend naar bier en gist. Er zijn diverse boodschappenlijstjes op schrijfplankjes gevonden waarop Bataafse eenheden vragen om vooral bier of mout te sturen naar de forten langs de grens. Voor het bier in die tijd werd emmertarwe, gerst, haver en spelt gebruikt. Er bestonden zelfs speciale mouthuizen en het bier werd tijdelijk opgeslagen in houten vaten, amforen of leren zakken. Voor de smaak dienden bittere kruiden als boerenwormkruid of alsemsoorten en honing als zoetstof.”

Ton Tuijten, directeur bij Maximus: “We vonden het een uitdaging om in samenwerking met Romeinse Limes Nederland en Stichting Liniebreed Ondernemen een Limesbier te brouwen. Op basis van de historische informatie werd dit een ‘Limes Red Ale’ van gerstemout en speltmout, een donkerrood en kruidig bier van 4,8%. Door het gebruik van Duitse Ariana hop en absintalsem, een van oudsher geneeskrachtig kruid dat ook in vermouth en absint voorkomt, is het een eigentijds en doordrinkbaar bier met smaaktonen van karamel, noten en een mooie bitter. Het bierblik wordt gesierd door een wachttoren van het Romeinse Castellum in Utrecht Leidsche Rijn, gelegen naast de brouwerij en precies op de grens van de Limes. Het bier is een eerbetoon aan dit bijzondere monument en vertelt tegelijk het verhaal van onze Romeinse geschiedenis.”

Limes brood

Ter gelegenheid van deze viering heeft restaurant-bakkerij Vroeg uit Bunnik een speciaal Limesbrood geïntroduceerd. Dit is een traditioneel op stenenvloer gebakken desembrood van de oer granen spelt en roodkorn en met de historische smaakmakers anijs en komijn. De bakkers van Vroeg hebben hiervoor de cursus “Romeinse broden bakken” van eetverleden.nl gevolgd.

Qua vormgeving is het Limesbrood van Vroeg bijna identiek aan het bekendste brood uit de Romeinse tijd: de Panis Quadratus, bekend van archeologische vondsten. Zo zijn in Pompeï (Italië) vele verkoolde broden gevonden in dezelfde wielvorm. Brood werd in de oudheid van diverse granen gemaakt, maar voornamelijk van spelt en tarwe. Voor de smaak werden zaden toegevoegd, zoals komijn, karwij, anijs, venkel, sesam en maanzaad.

Neder-Germaanse Limes

De Neder-Germaanse Limes beschermde het Romeinse Rijk tegen Germaanse stammen. Dit Nederlandse monument telt 19 archeologische vindplaatsen, verspreid over de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland, en staat sinds juli 2021 op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Museum Het Valkhof in Nijmegen ligt op een van de plekken en heeft een prachtige collectie archeologische vondsten van de Limes.

Nijmegen gaat de toekenning volgend jaar met tal van activiteiten uitgebreid vieren. Zo komt er een expositie in Museum Het Valkhof en in augustus gaan in de stad de vlaggen uit. De Limes in Nederland en in Duitsland maakt deel uit van de grotere grens van het Romeinse Rijk in Europa en Noord-Afrika, waarvan delen al op de werelderfgoedlijst stonden.

Verkrijgbaarheid

Het Limesbier is verkrijgbaar bij horecagelegenheden gelegen langs de Limes, musea zoals het Archeon in Alphen a/d Rijn en in de winkel en webshop van Maximus (www.maximusbrouwerij.nl). Het Limesbrood is verkrijgbaar in de winkel en website van Vroeg (www.vroeg.nl).