Bockbier weetjes

Herkomst van bock

Bokbier stamt oorspronkelijk uit het eind van de 17e eeuw. Er is een vermoeden dat bockbier uit het stadje Einbeck stamt en dat de naam een verbastering is van Einbecker. De naam heeft inderdaad te maken met Einbeck, maar de bock zelf, het bier, komt uit München. Lees 'Bockbier, waar komt het vandaan?' voor meer informatie over de herkomst van deze biersoort.

De enige eis die vroeger in de bierverordening aan bokbier werd gesteld was dat het een stamwortgehalte van minimaal 15,5 Plato had (15,5 gewichtsprocenten van de wort moet bestaan uit opgeloste stoffen: suikers). De definitie voor bock is sindsdien een klein beetje aangepast: in artikel 7g van de Warenwet Gereserveerde Aanduidingen is het volgende te lezen:

'De aanduiding bok, bock of iedere andere aanduiding waarvan bok of bock een grondbestanddeel vormt, mag uitsluitend worden gebezigd voor bieren met een extractgehalte van de stamwort boven de 15%.'

Wist je dat in de 17e eeuw werd bockbier voornamelijk gedronken door Duitse aristocraten? Het was destijds een teken van status om bockbier te drinken, omdat het duurder en moeilijker te brouwen was dan andere bieren!

Bockbierseizoen is in het najaar

Met het Nederlandse bockbierseizoen wordt het seizoen van de herfst bedoeld met een uitloop naar de winter. Ondanks dat er ook lente- en zomerbokken bestaan betreft het ‘bockbierseizoen’ dus het najaar…

Dat heeft te maken met de historische oorsprong en de manier waarop de herfstbok zich als dé standaard voor bockbier heeft ontwikkeld. Hier zijn een paar redenen waarom de herfst het seizoen blijft dat geassocieerd wordt met bockbier, ondanks de aanwezigheid van lentebok en zomerbok:

• Historische dominantie van herfstbok: Het oorspronkelijke bockbier werd traditioneel gebrouwen in de lente en was na enkele maanden rijpen klaar voor consumptie in de herfst. Hierdoor kreeg het herfstbokbier een lange traditie, die de basis legde voor de huidige associatie van bockbier met de herfst.
• Populariteit van herfstbok: Hoewel er nu lentebok en zelfs zomerbok zijn, blijft herfstbok het meest populaire en bekende type bockbier in Nederland. Veel Nederlandse bierdrinkers zien herfstbok als de ‘klassieker’, met zijn volle, donkere, moutige karakter dat goed aansluit bij de smaken en sfeer van de herfst.
• Seizoensgebondenheid in biertradities: Lentebok en zomerbok zijn relatief nieuwe varianten die door de bierindustrie zijn geïntroduceerd om in te spelen op de vraag naar lichtere bieren in andere seizoenen. Echter, deze bieren hebben (nog) niet dezelfde culturele en historische lading als de herfstbok, waardoor het traditionele "bockbierseizoen" vooral wordt geassocieerd met de herfst.
• Marketing en festivals: Bockbierfestivals, die vaak in de herfst plaatsvinden, draaien vooral om herfstbok. Hoewel er in de lente en zomer ook bokbieren worden gepromoot, hebben de meeste bockbiergerelateerde evenementen, zoals proeverijen en festiviteiten, een herfstfocus.

Kortom, hoewel er tegenwoordig verschillende soorten bockbier zijn voor verschillende seizoenen, is het bockbierseizoen in de Nederlandse cultuur sterk verbonden met de herfst vanwege de lange traditie en populariteit van herfstbok.

Opening bokbierseizoen

Het bockbierseizoen in Nederland begint elk jaar op de eerste vrijdag van oktober. Deze opening wordt georganiseerd door Bierconsumentenvereniging PINT. De opening van het seizoen wordt dan ook gevierd met een bierfestival dat in het tekens staat van deze biersoort.

Voorheen werd het bokbierseizoen op de eerste maandag van oktober officieel geopend. Het was een initiatief van Nederlandse Brouwers. Tijdens deze jarenlange traditie met bierkenners, brouwmeesters en liefhebbers wordt de nieuwe jaargang van het bockbier gevierd. 

Tijdens het bockbierseizoen brengen veel brouwerijen hun herfstbokken uit, waardoor het een feestelijke tijd is voor bierliefhebbers. Tijdens deze jarenlange traditie met bierkenners, brouwmeesters en liefhebbers wordt de nieuwe jaargang van het bockbier gevierd.

Wist je dat Nederland één van de grootste bockbierfestivals van Europa heeft, het PINT Bokbierfestival in Amsterdam? Dit evenement trekt jaarlijks duizenden liefhebbers en biedt een grote variëteit aan bockbieren van verschillende brouwerijen! Het bierfestival werd jaren lang gehouden in de Beurs van Berlage in Amsterdam, maar de organisatie ging failliet na de editie van 2018. In 2024 was het festival weer terug, vanaf toen in De Hallen in Amsterdam.

Bekijk onze bieragenda voor alle bierfestivals!

Brouwproces van Bokbier

Het brouwproces van bokbier volgt in grote lijnen hetzelfde principe als het algemene bierbrouwproces, maar bockbier wordt met andere mout gebrouwen en er wordt ook meer mout gebruikt.

Mouten en karamelliseren

• Voor bokbier wordt de mout op een temperatuur van 150 graden Celsius gedroogd. 
• Door deze verhitting karamelliseren de suikers, wat resulteert in een donkerdere kleur van de mout. 
• Deze mout draagt bij aan een zoete en kruidige smaak in het eindproduct.

Moutverhouding

• Bokbier bevat twee keer zoveel mout als pilsbier. 
• Dit verhoogt het suikergehalte, wat bijdraagt aan een hoger alcoholpercentage, dat kan oplopen tot 7,5%.

Gistingsmethoden

• Traditioneel worden bokbieren ondergistend gebrouwen.
• In de afgelopen jaren is er echter een toename in de beschikbaarheid van bovengistende bokbieren in Nederland, waarbij het eerste Nederlandse bovengistende bokbier in 1982 werd geïntroduceerd.

Bokbier in cijfers

• Jaarlijkse productie: Nederlandse brouwerijen produceren jaarlijks ongeveer 7 miljoen liter herfstbok.
• Variëteit: Er zijn meer dan 100 verschillende herfstbokbieren beschikbaar die door Nederlandse brouwerijen worden gebrouwen.
• Geschiedenis: Bokbier wordt in Nederland al gebrouwen sinds 1868, toen de Koninklijke Nederlandsche Beiersch Bierbrouwerij in Amsterdam de productie startte.
• Het oudste nog bestaande Nederlandse bokbier is Amstel Bock, dat in 1872 werd gelanceerd.
• Bovengistend bockbier: in 1982 brouwde de Arcense Bierbrouwerij het eerste bovengistende bokbier.
• Het enige wat officieel vaststaat bij een Nederlandse herfstbok is dat het stamwortgehalte minimaal 15 graden Plato dient te zijn.

Bok- of bockbier?

Oorspronkelijk schrijf je bockbier met ‘ck’, maar in Nederland wordt het ook vaak als ‘bokbier’ geschreven. Beide schrijfwijzes zijn correct. 

Bockbier drinken

• Het perfecte glas voor een bokbiertje is een tulpglas. Verwarm het bolle deel van het glas met je hand, zo worden de aroma's in het bier versterkt (bier proeven doe je namelijk voor 80 procent met je neus).
• Bokbier is het lekkerst wanneer je het rond de 8-9 graden Celsius drinkt.

Bokbier- en spijs

• Bokbier is lekker te eten met gerechten waar paddenstoelen en noten in zitten. Daarbij is een stoofpot, een biefstuk of een lekker stuk blauwe kaas ook hele goede combinaties met een Bok. Als dessert wordt aangeraden om een appeltaart te eten, het fruitige proef je namelijk weer terug in de meeste herfstbok bieren.

Verschillende bockbieren

Bovenstaande tekst ging vooral over herfstbok, maar er zijn nog meer soorten bockbier. Hieronder zetten we ze op een rij. 

Herfstbok

Herfstbok (of bockbier) heeft doorgaans een volle, rijke smaak met tonen die typisch zijn voor de herfst. De smaak is vaak zoetig en karamelachtig, met hints van geroosterde mout, noten en soms een vleugje chocolade of koffie.

- Verkrijgbaarheid: september t/m maart
- Bekende voorbeelden: Grolsch Rijke Herfstbock, Amstel Bock, Jopen 4 granen bok.

Winterbok

Vergelijkbaar met de herfstbok, maar vaak met een nog hoger alcoholpercentage en een intensere, vollere smaak. Winterbokken kunnen ook specerijen en andere winterse smaken bevatten, wat ze ideaal maakt voor koude wintermaanden. Ze zijn doorgaans robuuster en bieden een warm effect.

- Verkrijgbaarheid: oktober t/m maart
- Bekende voorbeelden: Grolsch Winterbok, Einbecker Winterbock

Lentebok

Lichter van kleur dan de herfst- en winterbokken, vaak goudgeel tot amberkleurig. Lentebokken hebben een drogere en fruitigere smaak, met hints van citrus en bloemige noten. Deze bieren zijn verfrissend en passen perfect bij de oplopende temperaturen van de lente, waardoor ze populair zijn voor paasfeesten en lenterecepties.

- Verkrijgbaarheid: maart t/m juli
- Bekende voorbeelden: Gulpener Lentebock, Hertog Jan Lentebock

Zomerbok

In de afgelopen jaren geïntroduceerd, zoals Grolsch Zomerbok. Deze bieren zijn ontworpen om verfrissend te zijn tijdens de warme maanden. Ze zijn lichter en vaak fruitiger dan herfst- en winterbocken, met een lager alcoholpercentage. Zomerbokken hebben meestal een heldere, gouden kleur en een lichte, doordrinkbare smaak.

- Verkrijgbaarheid: maart t/m augustus
- Bekend voorbeeld: Grolsch Zomerbok

Dubbelbock (Doppelbock)

Deze zwaardere variant van bockbier (tussen de 7% en 9% ABV) is rijk aan smaken en heeft vaak een complexe mix van zoete, moutige en soms fruitige tonen. Dubbelbokken zijn donker van kleur en hebben een volle body, waardoor ze een ideale keuze zijn voor bierliefhebbers die houden van een krachtige smaakervaring.

- Verkrijgbaarheid: september t/m maart
- Bekend voorbeeld: Brand Dubbelbock

Weizenbock

Deze stijl combineert de fruitige en kruidige elementen van Weizenbier met de rijke, volle smaken van bockbier. Weizenbock heeft vaak een troebel uiterlijk, een voller mondgevoel en een licht zuurtje in de smaak, wat het een unieke en interessante optie maakt. Deze bieren hebben qua ingrediënten een combinatie van donkere moutsoorten en meer dan 50% tarwe.

- Verkrijgbaarheid: september t/m maart
- Bekend voorbeeld: Grolsch Dunkel Weizenbock, Schneider Aventinus

Wist je dat sommige sterke bockbieren, zoals Doppelbock of Eisbock, jarenlang kunnen rijpen? Terwijl de meeste bieren binnen enkele maanden op hun best zijn, ontwikkelen deze bockbieren een diepere smaak naarmate ze ouder worden!