Brouwerij De Sleuel

Achtergrond informatie

Hoewel er in 1660 nog geen sprake was van Brouwerij De Sleutel was Damis Janszoon Meermans waarschijnlijk de eerste brouwer. In de "Lijst van Brouwerijen in Ghilse en de Rijen" uit 1672 staat Meermans als enige coopbrouwer te boek in kom van Gilze. Destijds werd er onderscheid gemaakt en brouwde een huijsbrouwer voor eigen gebruik en een coopbrouwer leverde ook bier aan andere herbergiers.

Soldaten

Tussen 1671 en 1677 komt de naam van Meermans nog meerdere keren in oude dorpsrekeningen voor van soldaten die het dorp aandeden en moesten worden voorzien van brood en bier en haver voor de paarden. Schepenen (vergelijkbaar met de huidige wethouders) gaven daar opdracht voor en de brouwer of waard mochten de rekening dan bij het gemeentebestuur indienen. Je kon maar beter vriend en vijand tevreden houden moet men gedacht hebben. Zo moest Damis Meermans volgens één van die oude bewaarde rekeningen in 1674 "een halff vatbier, vijff loopen (is een oude maat, met een inhoud van 24,54 liter) ende quartier (51/4) haver, elff pont broot ende vijff kanne bier" leveren. Kosten hiervoor niet bekent.

Brouwer en tavernier

In de lijst van brouwers uit 1698 komt de naam van Meermans niet meer voor. Bij de toen genoemde brouwer, Peeter Princen, werd een ketelinhoud van 5,5 tonnen gemeten, bepalend voor de afdracht aan belasting. Hij had een behoorlijke omzet want in 1714 betaalde hij aan impost (accijns) een bedrag van 39 gulden en 9 stuivers. Peeter Princen was niet alleen coopbrouwer, maar ook tavernier (herbergier) en zo sneed het mes aan twee kanten want het bier uit de eigen brouwerij werd hier uiteraard ook verkocht. Omdat het brouwen niet het ganse jaar mogelijk was bezat Peeter, maar ook Damis, een boerderij. In december 1736 overleed Princen. Zijn vrouw was hem al tien jaar eerder voorgegaan.

Gruit

De volgende eigenaar was Nicolaas van de Corput die de brouwerij vermoedelijk kocht voor zijn kinderen omdat alleen hun op de lijst van bierbrouwers voorkomen. Zelf was hij tavernier. De brouwerij van de kinderen van den Corput komt ook voor in het Resolutieboek uit 1756. Daarin zijn ze één van de acht brouwers die moeten betalen voor het gebruik van gruit, dat bij het brouwen van bier wordt gebruikt om de houdbaarheid van bier te bevorderen. Ook toen de gruit al was vervangen door hop bleef de heffing bestaan.

Jan Baptist Brouwers

In 1765 werd Arnoldus Nicolaas van den Corput, een zoon van, eigenaar van de brouwer. Hij trouwde met Elisabeth Peeter Anssems uit Hulten. Toen Arnoldus al in 1766 overleed bleef zijn weduwe achter met haar zoontje Nicolaas die later priester is geworden en in 1821 als pastoor in Zundert is overleden. Na het overlijden van haar man kwam zwager Ferdinant bij haar inwonen om het werk in de brouwerij voort te zetten terwijl Elisabeth zelf de herberg bleef runnen. In 1769 hertrouwde Elisabeth met weduwnaar Jan Baptist Brouwers en verhuisde naar Goirle waar hij boer is. Ferdinant van den Corput had inmiddels een compagnon gekregen van Willem Hoefmans die samen de brouwerij nog steeds huurde van Elisabeth. In 1774 kwam Jan Baptist Brouwers met vrouw en kinderen naar Gilze. Hier ging hij brouwen in het bedrijf van zijn echtgenote. De eerste jaren werd hij bijgestaan door Fredinant van den Corput die volgens de omslaglijst bieren van 1775 beide voor de helft eigenaar zijn.

De Sleutel

Toen in 1806 het patentrecht (belasting) werd ingevoerd had Jan Baptist Brouwers een patent voor bierbrouwer en herbergier. De toestand van de brouwerijen was in die tijd niet erg rooskleurig. Van bierbrouwerijen allen kon men geen bestaan meer opbouwen, daarom hadden velen daarnaast nog een landbouwbedrijf. J.P. Brouwers overleed in 1819 op 95 jarige leeftijd. Voor die tijd een zeer respectabele leeftijd. Zijn derde zoon Adriaan was hem al eerder opgevolgd als brouwer en was ook niet alleen brouwer, maar ook herbergier en landbouwer. De herberg werd niet alleen gebruikt voor de zondags borrel maar ook voor vergaderingen en bierverkopen. In 1848 duikt voor het eerst als naam De Sleutel op.

Automatisering

Adriaan Brouwers had drie dochters en vier zonen. Johannes (bierbrouwer in Rijen), Petrus Josephus (bierbrouwersknecht), Alouisius Jacobus (herbergier in Raamsdonk) en Adrianus Gomaris (akkerbouwer). Adriaan overleedt in 1866 op 88-jarige leeftijd en Petrus en Adrianus werden eigenaar van de brouwerij. Omdat ze beide vrijgezel waren werd er tijdig naar een opvolger gezocht die gevonden werd in neef Adrianus Henricus uit Raamsdonk. Hij kwam in 1869 naar Gilze om bij zijn ooms te gaan werken. Na zijn huwelijk met Martina Lucia Malles uit Tilburg in 1879 kocht hij het bedrijf van zijn ooms. Hij kreeg in 1910 van de gemeente toestemming om een bierkelder aan te leggen en voor het plaatsen van een benzinemotor. In 1922 werden zijn zoons Adrianus Henricus en Josephus Adrinus beiden eigenaar van huis, schuur, brouwerij en tuin. Om bij de tijd te blijven moest men investeren in het plaatsen van twee elektromotoren. en uitbreiding van de brouwerij en bottelarij. Ook kwam er een zogenaamde zuiggasmotor voor het aandrijven van een ijs- en koelmachine.

Limonade

In 1932 is men ook, zoals veel brouwerijen om te overleven, limonade gaan produceren. In 1948 werd Josephus (Sjefke Brouwers of den brouwer uit 't durp) alleen eigenaar van de brouwerij. Zijn twee zonen Thom en Jantje Brouwers behoorden tot de laatste generatie die in de brouwerij gewerkt heeft. In 1954 is gestopt met brouwen en werd bier afgenomen van De Drie Hoefijzers in Breda. Limonade bleef men nog zelf maken onder de naam Capitano. Het bedrijf werd omgezet in een drankhandel met slijterij tot deze in 1992 ook sloot.