Bockbier, waar komt het vandaan?

Ontstaan van bockbier

Allerlei volksverhalen met bokken doen daarover de ronde. Daarnaast leeft het ‘vermoeden’ dat bockbier uit het stadje Einbeck stamt en dat de naam een verbastering is van Einbecker. De website 'Waar komt bockbier vandaan?' van Marco Daane zet de feiten op een rij.

Over de naam bock, maar vooral over het bier. De naam heeft inderdaad te maken met Einbeck, maar de bock zelf, het bier, komt oorspronkelijk uit München. 

Einbeck, München en Nederland

Vanaf eind september is herfstbok bier in Nederland in allerlei vormen voorhanden. Er vinden ook veel evenementen en festivals rond dit bier plaats. Geen wonder: bock - liefst robijnrood en bitterzoet - is dé traditie in de Nederlandse bierwereld. Het oudste nog bestaande Nederlandse bier is trouwens een bock! 

Op de website Waar komt bock vandaan? is te lezen dat: 'Bock of bockbier zou oorspronkelijk uit de Noord-Duitse stad Einbeck stammen, valt vaak te lezen. De naam van het bier zou een verbastering van de naam ‘Einbecker’ zijn in het dialect van München. Dat bier zou in die stad ‘Ainpöckisch’ hebben geheten, vervolgens ‘ein Bock’ en uiteindelijk ‘bock’.' 

Maar zo zit het niet helemaal. We nemen je in chronologische volgorde mee en ontdekken hoe het populaire bockbier Nederland uiteindelijk bereikte. 

- Einbecker bier (Middeleeuwen)

Einbecker bier was in de Middeleeuwen het bier van de stad Einbeck. Het was een zeer geliefd zomerbier dat oorspronkelijk goudgeel, bovengistend en hoppig was gebrouwen met 2/3 gerstemout en 1/3 tarwemout. 

Lees ook

- München: Einbecker wordt Ainbock (vanaf 1614)

Het Einbecker bier werd vanaf 1614 ook in München gebrouwen, in opdracht van de Hertog van München. In München veranderde het bier gedurende de tijd van karakter. In de 18de eeuw werd het bruin van kleur, het is onduidelijk of er nog tarwemout werd gebruikt voor het bier. In de loop van de tijd veranderde ook de naam; van Einbecker uiteindelijk naar Ainbock.

- Ainbock wordt bock (begin 19de eeuw)

Dat bier verdween begin 19de eeuw toen de brouwers in München grotendeels overschakelden naar ondergisting. Daarmee ontstond wel een nieuw bier, namelijk bock. Het was lichtbruin, gebrouwen uit 100% gerstemout, zacht van smaak en zwaar. Dit kwam jaarlijks op 1 mei in roulatie, in plaats van Ainbock. Bock (het bier) zoals wij dat nu kennen stamt dus niet uit Einbeck, maar uit München. Alleen de naam bock herinnert nog aan de verbastering van Einbecker, maar het was dus een totaal ander bier. De eerste 'bock' was een ondergistend, lichtbruin, zacht en zwaar gerstebier dat in mei op de markt kwam.

- Bock in Nederland (vanaf 1843)

In 1843 werd bock voor het eerst in Nederland geïmporteerd. Later kwamen er ook  Nederlandse versies. De Amstelbrouwerij bracht in april 1872 voor het eerst haar bock op de markt. Dat is het oudste nog bestaande Nederlandse bier. Bock was is in Nederland aanvankelijk een winterbier en is dat lange tijd gebleven. Het is nog maar relatief kort het herfstbier zoals we dat nu kennen. 

Bezoek de website van Marco Daane voor meer achtergrond over het ontstaan van bockbier.

Ondergistend en bovengistend

Oorspronkelijk was het bockbier dus een ondergistend bier. Amstel Bock werd in 1872 geïntroduceerd en dat is het oudste nog bestaande Nederlandse bier. Tegenwoordig zijn er weinig eisen die aan bockbier worden gesteld in Nederland.

Naast de definitie voor bier die in het Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen vast ligt is er slechts één aanvullende eis aan bok of bockbier, namelijk dat het extractgehalte 15,5 graden Plato of hoger moet zijn. 

Er zijn tegenwoordig ook verschillende bovengistende herfstbokbieren op de markt, bijvoorbeeld Hertog Jan Bockbier dat de eerste Nederlandse bovengistende bock is.